AKP?nin muhalefete götürdüğü Anayasa değişiklik paketinde 12 Eylül ürünü maddeler çöpe atılıyor. HSYK ve Anayasa Mahkemesi?nin yapısında köklü değişikliğe gidiliyor, YAŞ kararlarına denetim geliyor.Hükümet tarafından hazırlanan Anayasa değişiklik paketinden asker ve yargı vesayetini büyük ölçüde bitirecek maddeler çıktı. Yürürlük maddesi hariç 22 maddeden oluşan taslakla Anayasa?nın 10, 20, 23, 41, 53, 69, 74, 84, 94, 125, 128, 129, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 156 ve 159.maddelerinde değişiklik öngörülüyor. Değişiklik teklifiyle birlikte partiler hakkında kapatma davası açılmasına Meclis?te oluşturulacak bir komisyon karar verecek. Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu ile Anayasa Mahkemesi?nin yapısında köklü değişikliğe gidiliyor, YAŞ kararlarına yargı yolu açılıyor.Anayasa?nın geçici 15.maddesinin yürürlükten kaldırılmasını da düzenleyen teklif taslağında, üç geçici madde de yer alıyor. Teklif taslağının yayımı tarihinde yürürlüğe girmesi ve halkoylamasına sunulması halinde ise tümüyle oylanması öngörülüyor. Teklif taslağındaki düzenlemeler şöyle:
PARTİ KAPATMALARDA MECLİS?TEN İZİNALINACAK» MADDE 66:: Anayasanın, ?siyasi partilerin uyacakları esaslar? başlıklı 69. maddesi değiştiriliyor. Buna göre, siyasi partilerin mali denetimi Sayıştay tarafından yapılacak. Siyasi partiler hakkında kapatma davası, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı?nın talebi üzerine, TBMM?de grubu bulunan her siyasi partinin beşer üye ile temsil edildiği ve Meclis Başkanı?nın başkanlığında oluşturulacak komisyonun üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla vereceği izin üzerine açılacak dava sonucunda Anayasa Mahkemesi?nce karar bağlanacak. Komisyonun bu kararı, yargı denetimi dışında olacak. Reddedilen izin başvurusunda ileri sürülen sebepler, hiç bir şekilde yeni bir başvuruya konu olamayacak. Siyasi parti gruplarında ve TBMM?de izin konusunda görüşme yapılamayacak ve karar alınamayacak. Partilerin kapatılma davasında devlet yardımından yoksun bırakılma, bağlı olduğu kapatma davasının ve kararın usulüne tabi olup tek başına dava konusu yapılamayacak. Kapatma davasında, partililere verilen ?siyasetten men edilme? süresi beş yıldan üç yıla indiriliyor.
PARTİLER KAPANSA BİLE MİLLETVEKİLLİĞİ DÜŞMEYECEK» MADDE ((88)):: Anayasanın ?milletvekilliğinin düşmesi? başlıklı 84. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, partinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleri ile sebep olduğu Anayasa Mahkemesi?nin kararında belirtilen milletvekilinin milletvekilliğinin, kararın, Resmi Gazete?de yayımlandığı tarihte sona ermesini öngören hükmü, yürürlükten kaldırılıyor. Böylece parti kapatma davalarında, milletvekilliğinin düşürülmesi kararı verilemeyecek.
AKP?NİN KAPATILMASINA KARŞI ÖNLEMParti kapatmalarla ilgili düzenlenen geçici 18. madde bu noktada dikkatleri çekiyor. Madde 22 adı altında düzenlenen geçici 18. maddede şöyle deniyor: ?Bu kanunun altıncı maddesiyle Anayasa?nın 69. maddesinde yapılan değişikler, Anayasa Mahkemesi?nde görülmekte olan davalarda da uygulanır.? Söz konusu geçici maddenin AKP?ye açılacak olası bir kapatma davasına karşı önlem olarak pakete konduğu dile getiriliyor.
YAŞ KARARLARINA YARGI YOLUMADDE 1100:: Anayasanın, ?Yargı Yolu? başlıklı 125. maddesinde değişikliğe gidiliyor. Yüksek Askerî Şûra (YAŞ) kararlarına yargı denetimi getiriliyor. ?Cumhurbaşkanı?nın tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askerî Şûra?nın kararları yargı denetimi dışındadır? maddesi, ?Ancak Yüksek Askerî Şûra?nın Silahlı Kuvvetlerden ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır? şeklinde yeniden düzenlendi.Yargı, bu yetkiyi, idari eylem ve işlemin hukuka uygunluğunun denetimiyle sınırlı kullanacak, yerindelik denetimi yapamayacak.
ASKERLERE SİVİL MAHKEME» MADDE 1144:: Anayasanın, ?Askerî Yargı? başlıklı 145. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, askeri mahkemeler, asker kişilerin sadece askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri askerî suçlulara ait davalara bakmakla görevli olacak. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar, her durumda adliye mahkemelerinde görülecek. Siviller savaş hali dışında askerî yargıda yargılanamayacak.Böylece halen devam eden Balyoz, Poyrazköy, Kafes ve amirallere suikast soruşturmasıyla ilgili dosyalara hangi mahkemenin bakacağıyla ilgili tartışmalar sona ermiş olacak. İrticayla Mücadele Eylem Planı altında imzası bulunan Albay Dursun Çiçek?in dosyasına da sivil mahkeme bakacak.
ANAYASA MAHKEMESİ?NE İKİ SADE VATANDAŞ» MADDE 1155:: Anayasa Mahkemesi?nin kuruluşunu düzenleyen 146. maddede değişiklik yapılıyor. Buna göre, halen 11 asıl dört yedek üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi, 19 asıl üyeden oluşacak.TBMM, iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulu?nun gösterdiği üçer aday arasından, bir üyeyi Baro başkanlarının avukatlar arasında göstereceği üç aday arasından gizli oylamayla seçecek. Cumhurbaşkanı üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay, bir üyeyi Askerî Yüksek İdare Mahkemesi?nce gösterilecek üçer aday içinden, üç üyeyi ise YÖK?ün kendi üyesi olmayan Yüksek Öğretim Kurumları öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden seçecek. Cumhurbaşkanı yedi üyeyi ise direkt olarak atayacak. Cumhurbaşkanı, beş üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından, iki üyeyi ise yüksek öğrenim görmüş, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları arasından seçecek.
YÜKSEK MAHKEMEDE GÖREV SÜRESİNE SINIRLAMA» MADDE 1166::Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerini düzenleyen 147. maddesinde değişikliğe gidiliyor. Buna göre, Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresine limit getiriliyor. Üyeler, 12 yıl için seçilecek. Bir kişi iki defa üyeliğe seçilemeyecek. Bir kişi,12 yıldan önce yaş sınırını doldurursa emekliye ayrılacak. Mevcut düzenlemede üyeler, altmış yaşını doldurunca emekliliğe ayrılıyorlardı.
ANAYASA MAHKEMESİ?NE BİREYSEL BAŞVURU» MADDE 1177:: Anayasa Mahkemesi?nin görev ve yetkilerini düzenleyen 148. maddesinde değişiklik yapılarak, kişisel başvuru hakkı tanınıyor. Buna göre, kişiler, ?Anayasa şikayeti? başvurusunda bulunabilecek. Herkes, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının tüketilmiş olması şartıyla Anayasa Mahkemesi?ne başvurabilecek. Anayasa şikayetinde kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamayacak. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurul?un yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak.
ÜÇ DAİRE HALİNDE ÇALIŞACAK» MADDE 1188:: Anayasa Mahkemesi?nin çalışma ve yargılama usulünü düzenleyen 149. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, Anayasa Mahkemesi, üç daire ve Genel Kurul halinde çalışacak. Daireler, daire başkanının başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanacak. Genel Kurul ise Mahkeme Başkanının başkanlığında en az 14 üye ile toplantı yapabilecek. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara Yüce Divan sıfatıyla Genel Kurul bakacak.Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için üye tam sayısının üçte ikisinin oyu aranacak. Anayasa şikayeti başvuruları, gerekirse duruşmalı yapılabilecek.
ASKERİ YARGITAY?A YENİ DÜZENLEME» MADDE 1199:: Anayasanın, Askerî Yargıtay?a ilişkin düzenleme içeren 156. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, Askerî Yargıtay üyelerinin disiplin ve özlük işlerinde askerlik hizmetinin gereklerine bakılmayacak. Bunun için hâkimlik teminatı esasları dikkate alınacak.
HSYK KARARLARINA İTİRAZ YOLU» MADDE 2200:: Anayasanın Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu?nun yapısını düzenleyen 159. maddesinde değişiklik yapılıyor. Bu kapsamda, HSYK?nın halen yedi olan asıl üye sayısı 21?e, beş olan yedek üye sayısı ise 10?a çıkarılıyor. HSYK, üç daire halinde çalışacak. Kurulun Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı?nın Kurul?da yer alması sürecek. Kurul?un dört asıl üyesi, yüksek öğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanı?nca, bir asıl ve bir yedek üyesi Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Anayasa Mahkemesi?nce, üç asıl ve iki yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulu?nca, bir asıl ve bir yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulu?nca, yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hâkim ve savcıları arasından adli yargı hâkim ve savcılarınca, üç asıl ve iki yedek üyesi, idari yargı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcılarınca, dört yıl için seçilecek. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilecek. Kurul?un meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolu getiriliyor. Kurul?un diğer kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamayacak.» MADDE ((1133)):: Anayasanın ?Hâkimler ve Savcıların Denetimi? başlıklı 144. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, adalet müfettişleri, sadece savcıları ve adalet hizmetlerini idari görevleri yönünden soruşturabilecek.
BAŞKANLIK DİVANININ SÜRESİ» MADDE ((99)):: Anayasa?nın, TBMM?nin Başkanlık Divanının oluşumunu düzenleyen 94. maddesinde değişiklik yapılıyor. Seçim süresinin beş yıldan dört yıla indirilmesi nedeniyle Başkanlık Divanının 2. dönem görev süresi konusunda düzenleme yapılıyor. Buna göre, Başkanlık Divanı 2. devre, dönemin sonuna kadar görev yapacak. Mevcut düzenlemede, Başkanlık Divanı?nın üç yıl için görev yapması öngörülüyor. İlk madde pozitif ayrımcılıkAKP tarafından hazırlanan Anayasa değişikliği paketinin ilk dört maddesi kişisel özgürlükleri güvence altına alıyor. Kadınlara pozitif ayrımcılık gelirken, özel hayatın gizliliği de korumaya alınıyor. İşte o maddeler:» Madde (1): Anayasanın ?kanun önünde eşitlik? başlıklı 10. maddesinde değişiklik yapılıyor. Maddenin, ?kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür? şeklindeki 2. maddesine ?bu maksatla alınacak tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar ve engelliler, gibi özel süratle korunması gerekenler için alınacak tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz? hükümleri ekleniyor.Özel hayatın gizliliği» Madde (2): Anayasanın, ?özel hayatın gizliliği? başlıklı 20. maddesinde değişiklik yapılıyor. Maddeye, ?Herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasına isteme hakkına sahiptir. Bu hak, kişinin kendisi ile ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile işlenebilir? hükmü ekleniyor.Yurt dışına çıkış yasağı hakime bağlı» Madde (3): Anayasanın ?seyahat hürriyeti? başlıklı 23. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, ?vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle ve hakim kararına bağlı olarak sınırlandırabilecek.?Çocuklar korunmaya alınıyorMadde (4): Anayasanın ?Ailenin korunması? başlıklı 41. maddesinde değişiklik yapılıyor. Maddenin başlığı, ?ailenin korunması ve çocuk hakları? şeklinde değiştiriliyor, maddeye, çocukların korunması konusunda hükümler ekleniyor.Maddeye eklenen hüküm şöyle: ?Her çocuk, yeterli himaye ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, çocuk istismarı, cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.?Memurlara toplu sözleşme hakkıAnayasa değişikliği paketinin beşinci maddesi ?toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme? hakkını kapsıyor. Anayasanın 53. maddesinde yapılan değişiklikle sadece toplu görüşme hakkı bulunan memurlara toplu sözleşme hakkı tanınıyor. Değişiklik maddesinde şöyle deniyor: ?Memurlar ve diğer kamu görevlileri, toplu sözleşme yapma hakkına sahiptir. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Uzlaştırma Kurulu?na başvurabilir. Uzlaştırma Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir. Toplu sözleşme hakkının kapsamı, istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve yürürlüğü, Uzlaştırma Kurulu?nun teşkili, çalışma usul ve esasları ile diğer hususları kanunla düzenlenir.? Anayasa değişikliğinde memurlara grev hakkı ise tanınmadı.» Madde (11): Anayasanın devlette memur çalıştırılmasına ilişkin hükümler içeren 128. maddesinde değişiklik yapılıyor. Maddeye, memurlara tanınacak olan ?toplu sözleşme hakkı? yansıtılıyor.» Madde (12): Anayasanın, memurların disiplin kovuşturması konusunda hükümler getiren 129. maddesinde değişiklik yapılıyor. Uyarma ve kınama cezaları da yargı denetimine açılıyor.Taraf
