CHP'li Karabat, Yandaşlara Adrese Teslim İhalelerin Raporlarını Yayımladı

"Yandaşa, Adrese Teslim İhaleler" konulu raporda kamu kaynaklarına ilişkin suiistimaller, Sayıştay raporları, Bakanlık kaynakları ve Kamu İhale Kurumu verileriyle belgelendi.

KANUN DEĞİŞİKLİĞİ İLE YANDAŞLARA SİPARİŞ İHALE

AKP iktidara geldiği günden bu yana yandaşlara kaynak aktarmanın aracı haline gelen İhale Kanunu’nda yüzlerce değişiklik yaptı. Yaklaşık 50 kanun ve kanun hükmünde kararname ile Kamu İhale Kanunu değiştirilmesi adeta yandaşlara sipariş olarak gerçekleşti. Öyle ki 26. Yasama Döneminin sonuna kadar devam etti bu düzenlemeler. Son olarak geçtiğimiz Mayıs ayında ihale kanununun 21. Maddesinin (b) bendine “Yapım tekniği açısından özellik arz eden, …ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde” ibareleri eklendi.

SAYIŞTAY BELGELEDİ

Yapılan bu değişiklikle zaten sürekli suiistimal edilen bu kanun maddesi iyice yoruma açık hale getirildi. Değişikliklerle pazarlıksız, istediğine ihale verilmesine imkân tanınırken kamudaki ihale yolsuzluklarının önü daha da açılmış oldu. Özellikle iktidar mensubu belediyelerde ve kamu kuruluşlarındaki yolsuzlukların belgelendiği son Sayıştay raporları bu durumu doğrular nitelikte.

İSTİSNALAR SIRADANLAŞTI

İhale Kanunun en fazla değişikliğe uğrayan maddesi “İstisnaları” düzenleyen maddesi oldu. AKP iktidara geldikten sonra yasama sürecinde istisnai olan torba yasa uygulamasının sıradan hale gelmesi gibi, 21/b ihale usulünün de istisna iken sıradan hale geldiği görülmektedir. İstisna olan ihale usulleri pek çok büyük projede kullanılarak sıradanlaştı.

Kamu ihalelerinin istenilen kişiye verilmesine olanak sağlayan “Pazarlık usulü” maddesi sekiz kez değişikliğe uğradı. Bahse konu olan bu 21’inci maddenin özellikle “b” fıkrasında tanımlanan “doğal afet ve salgın hastalık” gibi acil durum gerekçeleri çoğu zaman olmamasına rağmen en sık başvurulan madde haline geldi.

14 YILDA 28 KATINA ÇIKTI

2004 yılında tüm ihaleler içindeki payı yüzde 12, büyüklüğü de 1.6 milyar olan pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin büyüklüğü 2017’de 45 milyarı aştı. Bu rakam tüm ihalelerin yüzde 30’una yaklaşan bir orana denk geliyor. Böylece AKP iktidarı boyunca pazarlık usulü ihalelerin miktarı 28 kattan fazla artmış oldu.

PAZARLIK USULÜ İHALELERİN %81’i, 21-B İLE YAPILDI

2017 yılında açık ihale, belirli istekliler arasında ve pazarlık usulü olmak üzere toplam 89 bin 315 adet kamu alımı gerçekleşti. Bu ihaleler için toplam 210 milyar 299 milyon 780 bin TL harcandı. Bu ihaleler içinde 45 milyardan fazla bir rakam pazarlık usulü ihalelere ayrıldı. Kamu ihale bedeli içindeki payı yüzde 21,56 olan pazarlık usulü işlemlerin yüzde 81’i ise 21/b usulü ihalelerden oluşuyor. Sadece özel koşulların gerekli olduğu 21-b usulü ihaleler için 2017 yılında yapılan harcama 37 milyarı buldu.

2017 yılı
Kamu Alımı (Adet)
Oran
Kamu alımı (Bin TL)
Oran
Açık İhale
63473
71,07
141.541.212 ₺
67,3
Belli istekliler arasında ihale
367
0,41
23.414.603 ₺
11,13
Pazarlık usulü
25475
28,52
45.343.965 ₺
21,56
TOPLAM
89315
100
210.299.780 ₺ (milyar)
100
Kaynak: Kamu İhale Kurumu Kamu Alımları İzleme Raporu, 2017

TARIMSAL DESTEĞİN ÜÇ KATI YANDAŞLARA AKTI

2017 yılı bütçesinde 2 milyonu aşkın çiftçi için ödenen tarımsal destek 12 milyar 742 milyon iken iktidar partisi, çeşitli teşkilat ve kişileri ile ilişkili yandaş şirketlere 21/b ihaleleri karşılığında 37 milyar ödendi.

ÜÇ BÜYÜK İLİN BÜTÇESİNDEN BÜYÜK

Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Kocaeli’nin 2017 yılı giderlerinin toplamı yandaş şirketlere aktarıldı. 21/b ihalelerine harcanan miktar İstanbul’un 2017 bütçesinin yüzde 95’ine, Ankara bütçesinin 2,7 katına, İzmir’in bütçesinin 3,9 katına, Bursa’nın 6,5 katına denk geliyor.

 
İhale Türü
İhale sayısı
Oran
Kamu alımı (BinTL)
oran
21/b
Mal alımı
1209
4,75
1.127.815 ₺
2,49
Yapım işi
1659
6,51
30.968.071 ₺
68,3
Hizmet alımı
3936
15,45
4.854.740 ₺
10,71
TOPLAM
6804
26,71
36.950.626 ₺
81,5
Kaynak: Kamu İhale Kurumu Kamu Alımları İzleme Raporu, 2017

2018 YILINDA DA TABLO DEĞİŞMEDİ

2018 yılında açık ihale, belirli istekliler arasında ve pazarlık usulü olmak üzere toplam 38 bin 966 adet kamu alımı gerçekleşti. Bu ihaleler için toplam 98 milyar 867 milyon 840 bin TL harcandı.

2018 yılının merkezi yönetim bütçesinin harcama büyüklüğü 762 milyar 753 milyon 272 bin TL ilk 6 aylık harcamalarının yüzde 5’ini pazarlık usulü verilen ihalelerin, yüzde 4’ünü ise 21-b ihalelerinin oluşturduğu görülüyor.

Kamu ihale bedeli içindeki payı yüzde 19,04 olan pazarlık usulü işlemlerin yüzde 77’si ise 21-b maddesine göre yapıldı.

Sadece 1 Temmuz -21 Aralık 2018 tarihleri arasında toplam 2966 kalem 21/b ihalesi yapılmış görünüyor. Özel koşulların gerekli olduğu 21/b usulü ihaleler için 2018’in ilk yarısında yapılan harcama ise 14 milyar TL’yi aştı.

BALIK BAŞTAN KOKMUŞ

Adalet dağıtması beklenen Adalet Bakanlığı’nda da ihale kıyakları dikkat çekiyor.  Bakanlık bütçesinin yarıya yakını 21/b maddesi ile verilen ihalelere gitti. 2017’deki ihalelerin toplam sözleşme bedeli 5 milyar 479 milyon 149 bin 141 TL’ye ulaştı. Bu miktar 13 milyar 171 milyon TL’lik Bakanlık bütçesinin yüzde 42’sine denk geliyor. Oysa verilen ihalelerde 21/b’nin gerektirdiği “hastalık, salgın, doğal afet, savaş” gibi durumların olmadığı çok açık! Adalet dağıtacak kurumda bile denetimsizlik ve yasal boşlukların yandaş firmalara kaynak aktarmanın aracı haline getirilmesi, balığın baştan kokar sözünü doğrular nitelikte.

2017 yılı
İhale Bedeli
Yapım işi
5.457.830.359 ₺
Hizmet Alımı
12.873.547 ₺
Mal Alımı
8.445.235 ₺
Toplam
5.479.149.141 ₺
Adalet Bakanlığı bütçesi
13.171.960.256 ₺
Oran
42
 

HOBİ BAHÇESİ DE YARGITAY BİNASI DA 21/B İLE İHALE EDİLMİŞ

2018 yılında da Adalet Bakanlığı tarafından 21/b ile ihale edilen mal, hizmet ve yapım işlerinin devam ettiği görülüyor. Özellikle bazı ihaleler, ilgili yasa maddesinin nasıl keyfi bir şekilde yorumlanıp kamunun zarara uğratıldığını açıkça ortaya koyuyor. İhale kalemleri arasında Bakırköy Adliyesi’ne Atatürk büstü, hobi bahçesi ve bank yapılması gibi işler de bulunuyor (2018/501861 no’lu ihale), Yargıtay Başkanlığı Hizmet Binası yapım işi de (2017/655251 no’lu ihale).

Kanuni koşulları oluşmadığı halde 21-b ile gerçekleştirilen Adalet Bakanlığı ihale örnekleri:

2017/633970 nolu Tavuk Eti Alımı

2017/622966 nolu Tente Alımı

2018/417225 nolu 12 Kalem Kahvaltılık Gıda Alımı

2018/255812 nolu Meyve ve Sebze Alımı

2018/172835 nolu Temizlik Malzemesi Alımı

2018/567755 nolu Motorin Alımı

HER 100 TL’NİN 28 TL’Sİ YANDAŞLARA

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda da ihaleler ile ilgili tablo aynı. 2017 yılında başlangıç ödeneği 1.853.914.000 ₺ olmasına rağmen verilen ödeneğin 3 katı büyüklüğünde harcama yapan Bakanlığın yaptığı her 100 TL harcamanın 28 TL’si yandaş müteahhitlere ihale rantı olarak aktarıldı. 21/b maddesi ile verilen ihaleler arasında 2017/406919 no’lu “II Osmanlı Coğrafyası Uluslararası Arşiv Kongresi: Tarihin Yeniden Yazımında Arşivlerimiz” etkinliği işi de bulunuyor; 2017/26487 no’lu “Malzeme Dahil Yemek Hazırlama ve Sunum İşi” de bulunuyor.

2017 yılı
İhale Bedeli
Yapım İşi
₺1.516.376.136
Hizmet alımı
₺27.831.522
TOPLAM
₺1.544.207.658
Çevre ve Şehircilik Bk Bütçesi
₺5.474.229.257
Oran
28
 

2018 yılında Bakanlığın başlangıç bütçesini ne kadar aşacağını bilemiyoruz; ancak başlangıç ödeneğinin yüzde şimdiden 15’ini 21/b ihalelerine ödediğini biliyoruz.

2018 yılı
İhale Bedeli
Yapım İşi
265.126.879 ₺
Hizmet Alımı
15.237.433 ₺
Toplam
280.364.312 ₺
Çevre ve Şehircilik Bk bütçesi
1.922.753.000 ₺
Oran
15